محتوی مقاله
بیماری های شغلی اغلب به عوامل موجود در محیط کار فرد مرتبط هستند، یکی از بیماریهای شایع شغلی، بیماری های ریوی میباشند. علاوه بر فاکتورهایی مانند سبک زندگی فرد، مواجهات شغلی نیز نقش مهمی در گسترش و وخیم شدن بیماریهای ریوی نقش دارند. بسیاری از بیماریهای تنفسی مانند سرطان ریه، بیماری بافت بینابینی ریه (ILD) مانند سیلیکوزیس و آزبستوزیس، آسم شغلی، بیماریهای التهابی ریه، بیماری انسدادی ریه (COPD) و سرطانهای ریه می تواند تحت تاثیر عوامل شغلی و غیر شغلی ایجاد شوند و کار در محیط شغلی نامناسب می تواند بیماری فرد را تشدید نماید. بنابراین، داشتن سابقه مواجهه شغلی در ارزیابی خطر ابتلای کارگران به مشکلات تنفسی و تشخیص بیماریهای ریوی ناشی از کار موثر است. بروز علت های جدید برای بیماریهای ریوی شغلی در سالهای اخیر، نیاز به رعایت اصول حفاظت تنفسی را تقویت مینماید.
بیماری ریوی شغلی چیست؟
بیماریهای ریوی شغلی مشکلات ریوی ای هستند که در محیط های کاری خاصی بدتر میشوند. این بیماری ها یا مواجهه طولانی مدت با محرکهای خاص که با تنفس وارد ریه میشوند، ایجاد میشوند این بیماریهای ریوی میتواند اثرات ماندگاری داشته باشند که حتی بعد از پایان مواجهه نیز باقی بماند.
ذرات داخل هوا از منابع مختلف، مانند کارخانجات، دودکش ها، اگزوز، آتش سوزی، معادن، ساخت و ساز و کشاورزی، میتواند باعث این مشکلات ریه شوند. هر چه اندازه ذرات کوچکتر، آسیب وارده از آنها به ریه بیشتر میشود. ذرات کوچکتر به راحتی درون ریه ها استنشاق می شوند. در نتیجه، به جای اینکه با سرفه از ریه خارج شوند، جذب می شوند.
انواع بیماری های ریوی شغلی
بیماریهای تنفسی ناشی از کار مختلفی وجود دارند که در اثر مواجهات شغلی با ذرات ریز داخل هوا ایجاد میشوند و عبارتند از:
- حساسیت های التهابی ریه (پنومونیت یا پولمونیت). پنومونیت یک بیماری آلرژیک ماندگار و غیر قابل برگشت ریوی ناشی از زخم و التهاب بافت ریه است که از استنشاق مواد مختلفی مانند هاگ قارچ، باکتری، پروتئین حیوانی یا گیاهی و یا مواد شیمیایی خاص ناشی از یونجه کپک زده، فضولات پرنده و سایر گرد و غبار آلی ایجاد می شود. این بیماری باعث ایجاد کیسه های هوایی ملتهب در ریه ها و فیبروز بافت های زخم شده در ریه ها شده و تنفس را مشکل می کند. انواع مختلفی از این بیماری بسته به شغل فرد وجود دارد، مانند ریه کارگران چوب پنبه، ریه کشاورزان و ریه کارگران پرورش قارچ است.
- آزبستوز. این وضعیت زمانی اتفاق می افتد که فرد به مدت طولانی در معرض استنشاق الیاف ریز آزبست (پنبه نسوز) باشد. با گذشت زمان، این امر منجر به زخم شدن ریه ها و سفت شدن بافت ریه می شود. این بیماری ریوی اغلب در افرادی که با کارهای ساختمانی سر و کار دارند مشاهده میشود.
- پنوموکونیزوزیس مرتبط با کارگران زغال سنگ (بیماری ریه سیاه): این بیماری ناشی از استنشاق غبار زغال سنگ است که باعث التهاب ریه می شود. این بیماری باعث آسیب دائمی به ریه و تنگی نفس می شود.
- سیلیکوزیس: این وضعیت ریوی با استنشاق سیلیس بلوری موجود در هوا ایجاد می شود. سیلیس جزء گرد و غبار موجود در هوای معادن، ریخته گری ها، عملیات انفجاری و تجهیزات ساخت سنگ، خاک رس و شیشه میباشد. سیلیکوزیس باعث خراش و زخم ریه ها شده و می تواند خطر ابتلا به دیگر بیماری های ریوی را افزایش دهد.
- بیسینوزیس (بیماری ریه قهوه ای). این بیماری ریوی از استنشاق ذرات گرد و غبار ناشی از حلاجی پنبه، کتان و کنف ایجاد میشود. بیسینوزیس همچنین به عنوان بیماری قارچی ریوی شناخته شده و یک مشکل مزمن ریوی بوده و باعث تنگی قفسه سینه و تنگی نفس می شود. بیماری ریه قهوه ای روی کارگران کارخانه های نساجی، به ویژه کسانی که با پنبه های حلاجی نشده سر و کار دارند، تاثیر می گذارد.
- آسم شغلی. آسم شغلی از استنشاق گرد و غبار، گاز، دود و بخار حاصل میشود. علائم آسم عبارتند از تنگی نفس،سرفه مزمن و ویزینگ (خس خس). اگر زود تشخیص داده شود، میتوان روند آن را برگرداند. افرادی که در کار ساخت و ساز، کشاورزی، مراقبت از حیوانات، تولید مواد غذایی، صنایع پنبه و نساجی و عملیات پالایشی کار می کنید، بیشتر در معرض خطر این بیماری هستید.
- عفونت های شغلی. معمولاً عفونت های ویروسی و به ندرت عفونت باکتریایی ممکن است روی کسانی که در محیط های شلوغ، مدارس، بیمارستان ها، کارکنان بهداشتی، نگهبانان زندان یا کارگران اجتماعی، کارگران کشاورزی کار می کنند و مشاغلی که در تماس مستقیم یا غیر مستقیم با حیوانات هستند، تاثیر بگذارد.
- سرطان های تنفسی شامل سرطان ریه، که ممکن است از طیف وسیعی از مواجهات مانند پنبه نسوز، سیلیکا، دود اگزوز موتورهای دیزلی، روغن های معدنی ایجاد شود و مزوتلیوما، نوعی سرطان در پلور (پرده پوششی ریه ها) که ناشی از پنبه نسوز میباشد.
- بیماری مزمن انسدادی ریوی (COPD) یک بیماری جدی ماندگار ریه است که در آن جریان هوای درون ریه ها به تدریج به دلیل التهاب مسیرهای هوا و آسیب به بافت ریه کاهش می یابد. برونشیت مزمن و آمفیزم انواع معمول از COPD هستند. انواع مختلفی از بخارات، گرد و غبارها، گازها و دودها میتوانند باعث این بیماری شوند یا شرایط آنرا وخیم تر نمایند.
عوامل موثر در بروز بیماریهای ریوی شغلی
- نوع شغل. برخی مشاغل خاص فرد را بیشتر از برخی مشاغل در معرض خطر ابتلا به بیماریهای ریوی شغلی قرار میدهند. برای مثال، کار در یک گاراژ تعمیر ماشین یا کارخانه نساجی می تواند فرد را در معرض مواد شیمیایی، گرد و غبارها و فیبرهای غیر ایمن قرار دهد.
- مدت، شدت و تعداد دفعات مواجهه. اغلب بیماری های شغلی ریوی با تکرار و مواجهات طولانی مدت ایجاد میشوند. اما گاهی یک مواجهه شدید با یک عامل غیر ایمن می تواند باعث آسبب به ریه شود.
- سیگار کشیدن. سیگار کشیدن می تواند شرایط بیماریهای ریوی شغلی را وخیم تر نماید.
خصوصیات عوامل خطرزا برای بیماریهای ریوی شغلی
مهمترین عوامل موثر در خطرزا بودن ذرات معلق در هوا برای فرد عبارتند از:
- اندازه و حجم ذرات
- مقدار و تعداد ذرات
- مدت مواجهه با ذرات
- میزان حساسیت فرد نسبت به ذرات
علائم بیماریهای ریوی شغلی
علایم زیر از جمله شایع ترین نشانه های بیماریهای ریوی هستند. اگرچه، این علائم می تواند برای هر فرد متفاوت باشد. این علایم عبارتند از:
- سرفه
- خس خس سینه، که اغلب با فعالیت شدت می گیرد
- درد قفسه سینه
- احساس سنگینی در قفسه سینه
- تنفس شکمی
این علائم بیماریهای شغلی ممکن است مشابه نشانه های مشکلات یا شرایط پزشکی دیگر باشد، در نتیجه همواره برای تشخیص مشکل خود با متخصص مربوطه مشاوره نمایید.
تشخیص بیماریهای ریوی شغلی
تست ها و آزمایشاتی که ممکن است برای تعیین نوع و شدت بیماری ریوی مورد نیاز باشد، عبارتند از:
- عکس X-ray قفسه سینه. تصویری از بافتها، استخوان ها و ارگانهای داخلی فراهم می کند.
- تستهای عملکرد تنفسی (اسپیرومتری). این تست ها قابلیت ریه در وارد و خارج کردن هوا به ریه را اندازه گیری میکند. این تست ها معمولاً با دستگاه اسپیرومتری انجام می شوند.
- برونکوسکوپی (نایژهبینی). این تست از یک لوله منعطف به نام برونکوسکوپ برای مشاهده نایژه ها (مسیرهای هوایی اصلی ریه ها) استفاده می کند. برونکوسکوپی به تشخیص مشکلات ریوی کمک می کند و گرفتگی ها را شناسایی می کند و از بافت و یا مایعات درون ریه نمونه برداری میکند و به حذف اجسام خارجی درون ریه کمک می کند. برونکوسکوپی می تواند شامل بیوپسی ریه یا لاواژ برونکو آلوئولار باشد.
- بیوپسی ریه. شامل برداشتن یک تکه کوچک از بافت، سلولها یا مایعات درون ریه و مطالعه آن زیر میکروسکوپ است.
- لاواژ برونکو آلوئولار. با حذف سلولها از بخش پایینی دستگاه تنفسی به شناسایی التهاب و مشخص کردن علل خاص آن کمک می کند.
- آزمایش خون. این تست مقدار دی اکسید کربن و اکسیژن خون را اندازه گیری می کند. آزمایش های خون دیگری هم ممکن است برای جستجوی عفونت احتمالی و سایر مشکلات مورد استفاده قرار گیرد.
- CT-scan این تست یک روش تصویر برداری است که از اشعه ایکس و کامپیوتر برای گرفتن تصویر دقیق از بدن استفاده میکند. CT اسکن جزئیات استخوان، ماهیچه، چربی و اندام را نشان می دهد. سی تی اسکن دقیق تر از اشعه ایکس معمول است. CT-scan برای تشخیص بیماری های ریوی، نظارت بر پیشرفت بیماری و ارزیابی پاسخ به درمان مورد استفاده قرار می گیرد.
بیماریهای ریوی شغلی چطور درمان میشوند؟
برای اغلب بیماریهای ریوی شغلی درمانی وجود ندارد. هدف از درمان های انجام شده به قرار زیر است:
- پیشگیری از مواجهات بیشتر
- پیشگیری از آسیب بیشتر بافت ریه
- کنترل علائم
- کمک به فعال ماندن فرد
آیا می توان از بیماریهای ریوی شغلی پیشگیری کرد؟
بیماری های ریوی شغلی قابل پیشگیری هستند. بهترین روش پیشگیری، اجتناب از استنشاق موادی است که موجب بروز مشکلات ریوی می شوند. سایر اقدامات پیشگیرانه عبارتند از:
- عدم استعمال دخانیات. سیگار کشیدن خطر بیماریه ای ریوی شغلی را افزایش می دهد.
- استفاده از ابزارهای حفاظتی مناسب، مانند ماسک تنفسی استاندارد یا رسپیراتور (ماسک حفاظتی مناسب) در صورت نیاز و حین مواجهه با محرکهای تنفسی و گرد و غبار.
- ارزیابی عملکرد ریه با انجام اسپیرومتری منظم در فواصل زمانی پیشنهاد شده توسط پزشک متخصص طب کار.
- آشنایی با خطرات بیماریهای ریوی در محیط کار و آموزش استفاده از ابزارهای حفاظتی مناسب برای کاهش خطرات.
- بهره گیری از کارشناسان بهداشت حرفه ای جهت بررسی محیط کار فرد از نظر خطرات موجود برای بیماریهای ریوی شغلی و کنترل غلظت ذرات معلق در هوای محوطه کار افراد.
- انجام معاینات سالیانه سلامت شغلی بمنظور شناسایی بیماریهای ریوی شغلی در مراحل اولیه و جلوگیری از پیشرفت آن
منو شبکههای اجتماعی